Búp Bê Áo Rách

“Búp bê áo rách”, tựa truyện ngắn này của nhà thơ, nhà báo Bùi Phan Thảo khơi gợi tôi cảm giác tò mò lạ lạ, một bàng bạc buồn bảng lảng trắng mây bay.

Tấu khúc về những phận người

Quán cà phê bờ kè quận 3, nơi tôi và Bùi Phan Thảo rất nhiều dịp tỏ bày với nhau. Lần này, Thảo kể tóm tắt tôi nghe và ngay sau đó tôi được đọc “Búp bê áo rách”. Câu chuyện ấy là một ký ức bồi hồi không thể quên. Một ký ức buồn bên tuổi thanh niên, bên những ước vọng lấp lánh xanh, bên tháng ngày phiêu du phố núi.

Cô bé Mi 5 tuổi rưỡi.Bé Na, em của bé Mi, là bé búp bê. Búp bê đã rách bươm, móp méo, chỉ đôi mắt còn xanh. Hình như đối với bé Mi, đôi mắt xanh ngắt của bé Na là cả khung trời mơ mộng, ấm áp tuổi thơ. Đôi mắt ấy vá màu xanh lên chiếc áo rách, rưới màu xanh lên những móp méo của hình thức. Đôi mắt bé Na đã giúp bé Mi hạnh phúc trong sương lạnh, giúp bé vui hơn, không cảm thấy cô đơn khi người lớn quá tất bật với đời thường cơm áo. Năm tuổi rưỡi, bé Na làm sao hiểu được hạnh phúc hay cô đơn như thế nào. Bé vô tư hòa điệu với bát ngát hồn nhiên, đã chuyện trò với búp bê Na trong cả thực và ảo, trong an nhiên độc thoại.

Cái kết cho bé Mi và búp bê Na trống hoác. Ngay khoảnh khắc ấy, nó lạnh ghê hồn. Ai đó đã nói nơi này cõi tạm, biết đâu cô bé Mi xinh ngoan dễ thương kia lại đang chơi trò chị em với bé Na ở nơi không có tuổi, không thời gian chi phối. Hai chị em sẽ mãi mãi trẻ con, mà mãi là trẻ con thường là điều người lớn mơ ước.

Với truyện ngắn này, Thảo đã tấu lên chuỗi âm buồn rười rượi, chuỗi âm liên tưởng về những phận đời bé xíu không may, và có thể hơn thế nữa.

“Búp bê áo rách” đã được Bùi Phan Thảo chọn là tựa cho tập truyện ngắn gồm 14 truyện vừa mới phát hành tháng 9- 2020.

Một dấu hỏi để tự nhìn lại

Có những điều quý giá luôn hiện hữu, chúng ta hững hờ quên lãng. Trong truyện “Lá vẫn xanh đời”, nhân vật anh vô cùng may mắn khi đang còn Mẹ và anh đã tận hưởng ân phúc khi quạt cho Mẹ ngủ ngon trên tay, giấc ngủ thật thần tiên cổ tích. 

Bùi Phan Thảo cũng tế nhị kể ta nghe vài góc cạnh nhùng nhằng trong bệnh viện, từ việc bà chị vợ né tránh chăm sóc cha mình, vội vàng bước lui không để người em rể có cơ hội đôi lời. Thảo gõ nhẹ sự tương phản giữa những bệnh nhân chịu đựng đến dửng dưng và lão bệnh nhân mắc hội chứng nhố nhăng ngay cả đang trong phòng săn sóc. 

Sau những hình ảnh: ai đó liệng con mèo từ lầu cao xuống đất, trẻ con vẫn nô đùa, lá rụng rồi lá nõn xanh… như một lời tán thán: “Ôi, chuyện đời muôn thuở".

Nhân vật anh ngợp ngời hạnh phúc khi Mẹ vẫn còn bên anh. Bùi Phan Thảo đã búng chữ vang lên một nguyên âm, âm cội nguồn của mọi khởi đầu.

Có đôi tình nhân tôi vô cùng ngưỡng mộ. Lệ và Thành. Hình như “Chân trần mát rượi phù sa” lại là một hình dung cổ tích hiện đại của Bùi Phan Thảo.Tình yêu Lệ dành cho Thành đẹp như chân trần dạm ngõ phù sa, âm dương giao kết vẹn nguyện thề. Lệ yêu với tâm hồn chân chất, hơi hướm đồng bằng quê xa, mạ non lấp lóa ngời lên tình yêu ấy. 

Cô yêu Thành bằng trái tim nóng hổi, ngó tương lai bằng khúc ca vọng ước, cô hát về sự giản dị, rất đỗi bình thường. Không biết cô có nghĩ, mơ ước về sự bình thường lại là điều khó thể thực hiện nhất trong bộn bề cuộc sống. Tác giả đã đưa một dấu hỏi để chúng ta có dịp nhìn lại mình, nhìn lại sự bình thường mà có thể ta đang thụ hưởng chăng?

Lệ chết vì tòa nhà sập xuống, bụi mù mù tung, bụi mù khắp cuộc sống. Cuộc sống khắc nghiệt, đâu ai biết điều gì sẽ đến với mình. Thành đã vẹn toàn đưa di ảnh Lệ về quê nhà, anh vẹn toàn trong nước mắt. Dẫu sao, quê nhà ấy, phù sa ấy..., Thành sẽ dìu Lệ mỗi bình minh với chân trần và, trên đám lục bình trôi kia đã nở một nhành hoa tím.

Angkor, bối cảnh trong “Bóng thời gian”, đã nhuộm màu huyễn hoặc lên khúc tình hư ảo Nod và An. Khúc tình mịn màng hát theo gió qua khe đá, gió của ngàn xưa phảng phất một âm hoài. Bức họa “Ám ảnh” của An bán được cao giá. Phải chăng, An đã cách điệu nỗi ám ảnh tìm hiểu về mỗi một bóng thời gian qua tên gọi bức tranh ấy, anh mệt mờ tìm vẫn mãi vô âm? Nụ tình đến tự nhiên như hơi thở, có lẽ đã lóe ý cho An mơ hồ về vẻ đẹp của bóng, nó tồn tại đâu đó sau vầng trán của mỗi người.

Trăn trở hình với bóng

Khúc tình Nod và An khởi nguồn từ tâm thức. Cả hai đều tìm về xa lắc rêu phong và đến với nhau ngẫu nhiên như tự thuở nào, như bóng và hình tuy hai mà một, tuy một mà hai. Khúc tình đã gảy âm với hẹn ước vô âm của bóng và hình.

Một bóng vĩ đại khác trong vô hạn thời gian mà cuối cùng Bùi Phan Thảo tự khẳng định: Mẹ. Nod có thể là mẹ ở đâu đó, nhưng tôi tin cô sẽ giữ được bóng tình bất chợt đến rồi đi nơi núi rừng Siem Reap. Ngàn sau, Nod và An sẽ lại là bóng với ngẫu nhiên lạ lẫm trong ai đó, đang im lìm bên hun hút bóng ngôi đền Bayon.

Nếu băn khoăn, thì đó có phải tình yêu? Tình yêu trong truyện “Ảo ảnh” là một vấn đề khó nói nên tác giả để cái kết mà không kết.Mỗi nhân vật trong truyện ngắn này đều có thể tiêu biểu cho một chủ quan. Và để chan hòa, các nhân vật đã phục tùng định kiến vô điều kiện.Còn những người vượt qua được định kiến có khác chi một hòa âm nghịch trong bản tình ca.Tôi tin rằng ai đó trong chúng ta, chừng mực nào cũng băn khoăn, bất lực qua bản hòa âm dang dở này của “Ảo ảnh”.

Không yêu thì thôi, yêu là yêu đến chết. Cái chết của Vĩnh trong “Ngày biển động” tuyệt đẹp. Sinh nhật người xưa lần này là ly biệt ngàn thu. Biển cũng giật mình, dập dồn con sóng như báo tin cho giống loài dưới đại dương, như ngợi ca một chuyện tình không tưởng. Yêu từ tóc đen thành tóc trắng, từ thanh âm lời nói yêu em thành lặng im, từ hữu hình đến vô hình, và trong tâm tưởng chỉ còn lại bóng. 

Vui buồn tự tâm. Vĩnh đi về lặng lẽ, lặng lẽ rót câu thơ chảy tràn lan, câu thơ say cơn mộng du té ngoài trang giấy, rơi về thực tại. Cứ thế, cuộc hành trình ấy như vòng quay bánh xe, lăn về biển đêm đúng sinh nhật... Vĩnh biết rõ thực và ảo trong cuộc đời mình. Đêm sinh nhật này, bên ly rượu, Vĩnh về với thực tại, bánh xe đã ngừng lăn khi chạm vào vách đá, điểm tựa cuối cùng của anh.

Vĩnh không cô đơn, Vĩnh bình yên trong tình yêu vĩnh hằng.

Câu chữ Bùi Phan Thảo ẩn chứa góc nhìn sâu sắc của tâm hồn nhạy cảm với những phận đời lớn ròng con nước. Là nhà báo, có điều kiện tìm hiểu về nhiều góc khuất của cuộc sống, anh lặng lẽ thời gian dài cô đọng chuyển ý qua thơ, 2 tập thơ đã xuất bản gần đây. Bây giờ là tập truyện ngắn “Búp bê áo rách”. Những đau đáu buồn của Bùi Phan Thảo luôn được anh giấu sau những câu chữ hiền lành nhưng không nhẹ tứ.

Với tôi, 14 truyện ngắn của Bùi Phan Thảo có thể xâu chuỗi thành bản trường ca trân trọng tình yêu, tình người thăm thẳm, rất đậm đà gần gũi, dẫu lục dục thất tình vẫn loang loáng đâu đây.

Châu Đăng Khoa